Videoreeks "Het nieuwe erfrecht": De erfovereenkomst

In het huidige erfrecht zijn erfovereenkomsten, zijnde “overeenkomsten over toekomstige nalatenschappen”, in principe verboden. Nochtans is er bij de bevolking al gedurende lange tijd een reële vraag om tijdens hun leven hun nalatenschap te kunnen regelen door middel van bijvoorbeeld een overeenkomst gesloten met al hun vermoedelijke erfgenamen, waarin bepaalde aspecten van hun nalatenschap reeds voorafgaandelijk worden geregeld. De doelstelling hierbij is voornamelijk het vermijden van conflicten tussen hun erfgenamen bij hun overlijden.

Om aan deze bekommernis tegemoet te komen, beoogt de hervorming van het erfrecht, na in algemene bewoordingen te hebben omschreven welke erfovereenkomsten toegelaten zijn en welke niet, om enerzijds bepaalde punctuele erfovereenkomsten toe te laten, en anderzijds, om de mogelijkheid te bieden aan de erflater om een globale erfovereenkomst te sluiten met alle vermoedelijke erfgenamen in rechte lijn (zijnde de kinderen).

Zo kan er inzake de inbreng van giften een punctuele erfovereenkomst worden gesloten waarbij vermoedelijke mede-erfgenamen van een begiftigde van een schenking de waarde van de geschonken goederen op de dag van de schenking aanvaarden zodat het door minderneming in te brengen bedrag gekend en aanvaard is.

Inzake de inkorting van giften is een erfovereenkomst toegelaten waarbij de (vermoedelijke) reservataire erfgenamen voorafgaandelijk verzaken aan de vordering tot inkorting ten aanzien van een welbepaalde schenking gedaan door de erflater. Verder kunnen de (vermoedelijke) reservataire erfgenamen ook toestemmen in de vervreemding, door de begiftigde, van de goederen die aan hem werden geschonken. Hierdoor verzaken zij aan de latere vordering tot inkorting ten aanzien van derden die de goederen ten kosteloze titel hebben verworven.

Verder voert de nieuwe wet de mogelijkheid in voor de erflater om met al zijn vermoedelijke erfgenamen in rechte nederdalende lijn een globale erfovereenkomst (familiepact) te sluiten. Deze erfovereenkomst biedt ouders de mogelijkheid om voorafgaand aan hun overlijden samen met hun kinderen op bindende wijze de toewijzing en verdeling van hun nalatenschap te regelen. Het laat de partijen toe om kennis te nemen van alle giften die de overledene hen respectievelijk heeft toegekend en - op voorwaarde dat er een subjectief evenwicht tussen hen bestaat - in onderlinge overeenstemming te verzaken aan zowel de vordering tot inkorting als de vordering tot inbreng ten aanzien van de giften bedoeld in de overeenkomst.

Dit subjectief evenwicht kan worden bereikt tussen de vermoedelijke erfgenamen in rechte nederdalende lijn indien rekening wordt gehouden met alle schenkingen die werden genoten vanwege hun vader en moeder, hetzij voor de overeenkomst, hetzij op grond van de overeenkomst zelf, met alle voordelen (zogenaamde dienstengiften) waarvan zij hebben kunnen genieten, zoals bv. de kosten om in het buitenland te studeren, en die, op voorwaarde dat iedereen akkoord gaat, gelijkgesteld zouden kunnen worden met de schenkingen in het kader van de overeenkomst, en met de respectievelijke situatie van de vermoedelijke erfgenamen.

Alle toegelaten erfovereenkomsten zijn door de nieuwe wet onderworpen aan een bepaald formalisme. Dit is logisch vermits het opstellen van een erfovereenkomst een belangrijke en zwaarwichtige handeling is. Het is de bedoeling dat de ondertekening van de erfovereenkomst het resultaat is van een proces waarin elke partij voldoende heeft kunnen nadenken en de vrijheid heeft om de nodige adviezen in te winnen zodat partijen alle gevolgen van de voorgenomen overeenkomst duidelijk kunnen inschatten. Zo bijvoorbeeld moet elke erfovereenkomst bij notariële akte worden opgemaakt. Partijen kunnen hierdoor genieten van de onpartijdige en deskundige raad van een specialist in het familierecht. Daarenboven waakt de te doorlopen procedure erover dat elke partij de tijd heeft om ongestoord na te denken via het opleggen van dwingende termijnen (ontwerp van erfovereenkomst wordt meegedeeld, na 15 dagen vergadering ter bespreking en na 1 maand wordt de erfovereenkomst getekend). De erfovereenkomst wordt ingeschreven in het centraal register van testamenten.